Don’t worry, be Barfi! (Part - 1)

Three young people learn that love can neither be defined nor contained by society's norms of normal and abnormal.

ત્રણ જણાં એવા કે જેઓ માટે પ્રેમ એ કોઇજાતનાં સામાજીક બંધન કે શારિરીક પુર્ણતાથી પર હોય છે…

નિર્દેશક -       અનુરાગ બસુ (ગેંગસ્ટર, લાઇફ ઇન અ મેટ્રો)

નિર્માતા -       રોની સ્ક્રુવાલા, સિધ્ધાર્થ રોય કપુર અને અનુરાગ બસુ

કલાકરો -       રણબીર કપુર - બરફી ‘મરફી’ જોહન્સન

                પ્રિયંકા ચોપરા - જીલમીલ ચેટર્જી

                ઇલિયાના ડિ’સૉઝા - શ્રુતિ ઘોષ, સેનગુપ્તા                                     આ સિવાયનાં,

                રૂપા ગાંગુલી – શ્રુતિનાં મધર, ઉદય તિખેકાર – શ્રુતિનાં ફાધર, જીશુ સેન્ગુપ્તા - મી. સેનગુપ્તા

                અસીષ વિદ્યાર્થી – જીલમીલનાં પપ્પા, હરધન બંગોપાધ્યાય - દાજુ

                આશિષ ખુરાના – જંગ બહાદુર (બરફીનાં ફાધર), ભોલારાજ સપોક્તા – ભોલા (બરફીનો દોસ્ત)

                શુમોના ચક્રવર્તિ – શ્રુતિની દોસ્ત.       

સંગીત  -       પ્રિતમ

ગાયકો -       અરીજીત સીંઘ, નિખીલ પૉલ જ્યોર્જ, મોહિત સૂરી, શફાક્ત અમાનત અલી ખાન,

ગીતકાર-       સ્વાનંદ કિરકીરે, આશિષ પંડિત, નિલેશ મિશ્રા, સૈયદ કાદરી.

સ્ક્રિનપ્લે-       અનુરાગ બસુ

લેખક   -       અનુરાગ અને તાની બસુ

સીનેમેટોગ્રાફિ - રવિ વર્મન (દાર્જિલીંગને આટલું સુંદર દેખાડવા માટે)

રીલીઝ -       તા. ૧૪ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૨.

ખુશ થવા માટે આપણી પાસે ખુબ બધુ હોવું જરૂરી નથી, થોડામાંથી પણ ખુશ રહી શકાય છે, બધો આધાર આપણાં વિચારો, વર્તન પર છે. આ ફિલ્મ સરળ છે માટે સરસ છે. કારણ કે સરળતા જેવી સુંદરતા એકેમાં નથી. સુંદર હોવું એક વાત છે અને સરળ હોવું બીજી વાત છે. પણ આ ફિલ્મમાં એક સહજ રીતની સરળતા હોય, દર્શકરાજા ઘણી વાર જોતાં જોતાં એક અવઢવમાં પડી જાય છે કે આ પરિસ્થિતિમાં આપણે, રડવું, હસવું કે શું કરવું?

સન ૧૯૭૦ ની આસપાસ નાં સમય અને વાતાવરણ સમયની ગુંથાયેલી એક હ્રદયસ્પર્શી વાર્તા કે જે એવા ત્રણ જણાં વિશે છે કે જેઓ આ દંભી સમાજ દ્વારા બનાવાયેલા નિતી નિયમો, શારિરીક અને સામાજીક રીતે સંપુર્ણતાને વરેલા ન હોવા છતાં પણ જેમનો પ્રેમ સંપુર્ણ છે, એવા ત્રણ જણા પર છે.

અનુરાગ બસુ કે બાસુ, એ આ સ્ટોરી રીતિક રોશનની સુપર ફ્લોપ ગયેલી ફિલ્મ ‘કાઇટ્સ’ નાં નિર્માણ દરમ્યાન માત્ર બે પાનાંની લખેલી. જે બાદમાં એક આખી ફુલ ફિલ્મની સ્ટોરી બની. જે ફિલ્મ હતી, ‘બરફી’

બરફી, નામ નક્કી કરતાં પહેલાં બસુ આ ફિલ્મનું નામ ‘ખામોશી’ અથવા તો ‘સાઇલન્સ’ રાખવા માંગતા હતાં. શરૂમાં બસુ એ ફિલ્મ માટે નાયકનાં રોલ માટે રણબીર કપુર અને શ્રુતિનાં રોલ માટે કેટરીના કૈફને સાઇન કરી લીધેલા. હવે શોધ કરવાની હતી, જીલમીલનાં પાત્રને ન્યાય આપી શકે તેવી નાયિકાની. જે પુરી થઇ પ્રિયંકા ચોપરા દ્વારા. પ્રિયંકા ચોપરાનું નામ બસુનાં પત્નીએ સુચવેલું. પણ અનુરાગ બસુ એ વાત સાથે સંમત થતા ન હતાં કે પ્રિયંકા જેવી ગ્લેમરસ અને સુંદર અભિનેત્રી આવા ઓટિસ્ટીક બાળકનાં રોલને ન્યાય આપી શકશે? ખેર! છેવટે થોડા દિવસનાં વર્કશોપ અને તાલિમ અંતે પરિણામ આપણી સૌની સામે છે. જીલમીલનાં રોલ માટે કદાચ આપણે પણ હું કે તમે સૌ વાચક રાજાઓ પણ પ્રિયંકા સિવાય જ કોઇને વિચારી શકશું, હવે!

પ્રિયંકા જેવી ફાઇનલ થઇ આ જીલમીલનાં રોલ માટે કે કેટરીનાને વાંકુ પડ્યુ અને મેડમ, એ પ્રોજેક્ટ છોડી દીધો. તેના મતે શ્રુતિ કરતાં જીલમીલનો રોલ વધુ મજબુત હતો. છેવટે ઘણી બધી શોધખોળનાં અંતે દક્ષિણ ભારતની ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રીની સૌથી વધુ ગ્લેમરસ અને સફળ અભિનેત્રી ઇલિયાના ડિ’સૉઝાને શ્રુતિનાં રોલમાં ફાઇનલ કરવામાં આવી, શ્રુતિ આ ફિલ્મમાં નાયકનો પહેલો પ્રેમ હોય છે. છેવટે એ પણ નક્કી થયું કે ઇલિયાના મતલબ કે શ્રુતિ જ આ ફિલ્મને નેરેટ પણ કરશે.

બરફી નાં રોલ માટે રણબીર કપુરે ઑસ્કર ઍવોર્ડ વિનર રોબર્ટ બેનિગ્ની, ચાર્લી ચેપ્લિન અને તેનાં દાદા રાજ કપુરનાં અભિનયમાંથી પ્રેરણા લીધી. આ ફિલ્મનો નાયક મુંગો-બહેરો છે, છતાં પણ ફિલ્મનાં નિર્દેશક અનુરાગ બસુ નાયકને સાઇન લેંગ્વેજનાં બદલે હાવભાવ અને અભિનય દ્વારા પોતાની વાત સામેવાળાને સમજાવે તે રીતે અભિનય કરાવવાનું નક્કી કર્યું.

પ્રિયંકા ચોપરા, જે જીલમીલનું પાત્ર ભજવવાની છે તે નિર્દેશક બસુનાં મતે ફિલ્મનાં તમામ પાત્રોમાં સૌથી અઘરૂ અને સૌથી ચેલેન્જીંગ રોલ હતો. જે પ્રિયંકાએ દિલથી નિભાવ્યો બોસ! માનસિક રીતે વિકલાંગ લોકો અને એક ઓટિસ્ટિક વ્યક્તિ કે બાળક કેવી રીતે વર્તે અને તેની બોલવાની રીત, ચાલવાની રીત, ઉઠવા-બેસવાની રીત, આ તમામ પ્રકારની રીતભાતો જાણવા પ્રિયંકાએ થોડા દિવસો દેશની વિવિધ સંસ્થાઓમાં ફરીને આવા બાળકોને વ્યક્તિઓને મળી ને શીખી.

ફિલ્મનું ત્રીજુ પાત્ર એટલે શ્રુતિ. આ પાત્ર ફિલ્મનાં નાયકનાં જીવનનો પહેલો પ્રેમ બનીને આવે છે. આ પાત્રમાં જેટલા ઉતાર-ચડાવ છે એટલા બીજા એક પણ પાત્રનાં જીવનમાં નથી આવતાં. ઘણાં બધા શેડ્ઝ અને ઉતાર-ચડાવને એક જ ફિલ્મમાં નિભાવ્યા છે દક્ષિણ ભારતની ફિલ્મ ઇન્ડસ્ટ્રીની સૌથી ગ્લેમરસ અભિનેત્રી અને આ ફિલ્મ જેની સૌથી પહેલી હિન્દી ફિલ્મ છે એવી ઇલિયાના ડિ’સૉઝાએ.

આ ત્રણ પછી ફિલ્મમાં સૌથી અગત્યનું પાત્ર હોય તો એ છે સબ ઇન્સ્પેક્ટર સુધાંશુ દત્તાનું. જે સૌરભ શુક્લા (કલ્લુ મામા) નીભાવે છે.

આટલા લોકો સીવાય પણ ફિલ્મમાં ઘણાં એવા પાત્રો પણ છે જે ભલે પડદા પર આવે છે થોડી વાર માટે જ પણ પોતાના અભિનય દ્વારા દર્શકો પર એક છાપ છોડી જાય છે. તેમાનાં છે, ભોલા, શ્રુતિની મધર, બરફીનાં ફાધર, જીલમીલનાં ફાધર, દાજુ અને માલતીમાસી. આમાનાં માલતીમાસી અને ભોલા તો બંને દાર્જિલીંગનાં જ રહેવાસી છે. ભોલાની બોલી સાંભળજો, બીલકુલ નેપાળી છે. ‘જી શાબ જી!’

આ ફિલ્મે તેની સાથે સંકળાયેલા સહુ કોઇને એક પ્રકારનું ‘ક્રિયેટીવ સેટીસફેક્શન’ આપ્યું. કારણ કે મારધાડ, અને જનરલ સ્ટોરી વાળી ફિલ્મો જોઇ જોઇને કંટાળેલા દર્શકો માટે બરફી ફિલ્મ એક એવી ફિલ્મ બનીને આવી કે જેમાં એક તાજગી હતી, સ્વચ્છતા હતી(જો ફિલ્મનો કિસીંગ સીનને બાદ કરીએ તો), એક મસ્તી ભરી ફિલ્મ અને એક એવું પાત્ર જેને જોતાં જોતાં દર્શકો તે પાત્રને Relate (એક અજાણ્યો સંબંધ) કરી શકતા. પાત્રની સાથે રડે અને હસે પણ. દુઃખી પણ થાય અને પાત્રને જ્યારે જીલમીલ મળી જાય ત્યારે રાજી પણ થાય એવી ચુસ્ત પટકથા (સ્ક્રિનપ્લે) સાથેની ફિલ્મ. સાથોસાથ અત્યાર સુધી દાર્જિલીંગ આપણી ફિલ્મોમાં ખુબ ઓછુ જોયું છે એટલે ત્યાંનાં લીલીછમ ચા ના બગીચામાં પણ ફરવાની મજા દર્શકોને પડી જાય છે.

ફિલ્મનું સંગીત હોય કે ફિલ્મનાં ગીતો. દરેકમાં એક પ્રકારની મસ્તી છે, તોફાન છે, નટખટપણું છે. ‘આલા આલા મતવાલા બરફી’, ‘મેં ક્યા કરૂં’, ‘ક્યોં’, ‘આશિયાંના’, ‘સાંવલી સી રાત’, ફિર લે આ્યા દિલ’ અને રણબીર કપુરે તેની કારકિર્દીમાં ગાયેલું પહેલું ગીત ‘ફટાફટી ફટા…ફટી’ સાંભળો યારોં એક એકથી ચડીયાતા છે. ચીલાચાલુ ધુનથી સાવ અલગ ધુન અને સ્વાનંદ કિરકીરેનાં શબ્દો વાળું ફિલ્મનું ટાઇટલ ટ્રેક ગાયું છે મોહિત સૂરીએ…

‘આંખો હી આંખોમેં કરે બાંતે,

ગુપચુપ ગુપચુપ ગુપચુપ હો, ખુસપુસ ખુસપુસ ખુસપુસ,

ખ્વાબોં કી નદીંમેં ખાયે ગોતે,

બુડબુડ બુડ હો…,  ગુડ ગુડ ગુડ…

ઓ…..યે એ એ એ,

આલા આલા મતવાલા બરફી,

પાંવ પડા મોટા છાલા બરફી…

રાતોં કે હૈ યે ઊજાલા બરફી,

ગુમસુમ ગુમસુમ હી મચાયે તો ઉત્પાત,

ખુરખુરખુર ખુરાફાતી કરે નોન-સ્ટોપ…

ઓ…..યે એ એ એ,

મૌલા ઇસ સે બચાઇલે….

આ સિવાયનું ‘મેં ક્યા કરૂં’ નિખીલ પૉલ જ્યોર્જ નામનાં સીંગરે ગાયું છે અને ગીત લખ્યું છે, આશિષ પંડિતે. આ ગીતની સીચ્યુએશન પણ એવી છે કે નાયક – નાયિકા એક બીજાને ચાહવા લાગ્યા હોય છે અને આ ગીત તેમની મીઠી મુંઝવણને પડદા પર એટલી સરસ રીતે રજુ કરે છે. આ ગીત પુરૂ થતા જ ફિલ્મનો એક માત્ર કીસીંગ સીન આવે છે. બાકી પુરી ફિલ્મ બરફીની ધમાલ, મસ્તી અને તોફાનોથી ભરપુર છે. આ ગીતની થોડી પંક્તિ…

કરતાં હૈ આવારગી, ઇસપે તો ધુન હૈ ચડી પ્યાર કી,

ના જાને ગુમ હૈ કહાં, બાંતો મેં હૈ પડા બેકાર કી…

ઉલ્ટી યે બાત હૈ, ઐસે હાલાત હૈ,

ગલતી કરે યે, મેં ભરૂં…

ઉફ્ અબ ઇસ દિલ કા મૈં ક્યા કરૂં????

‘ક્યોં’ આ ગીતમાં બરફી જાણે છે કે  જીલમીલ તેની સાથે ખુશ છે અને બંને સાથે મળીને મજા કરીશું. આ ગીત રસ્તા પર પસાર થતાં થતાં ઊંચા વૃક્ષોમાંથી ચળાઇને આવતા તડકાની કિરણો અને લીલાછમ વાતાવરણને કારણે પડદા પર એક અલગ જ અસર ઊભી કરે છે. ગીતકાર નિલેશ મિશ્રાનાં શબ્દો પણ એવાં જ…

ક્યું ના હમ તુમ, ચલે ટેઢે-મેઢે સે

રાસ્તોં પે નંગે પાંવ રે, ચલ ભટક લેના બાવરે…

ઇન ગુનગુનાતી ફિઝાંઓ મેં, ઇન સરસરાતી હવાંઓ મેં,

ટુકુર ટુકુર યું દેખે ક્યા, ક્યા હાલ હૈ તેરા બાવરેં,

ના લફ્ઝ ખર્ચ કરના તુમ, ના લફ્ઝ ખર્ચ હમ કરેંગે,

નઝર કે કંકરો સે, ખામોશીયોં કી ખિડકીયાં હમ તોડેંગે…

‘આશિયાં’, બરફી અને જીલમીલનાં જીવનનું શરૂ થતું સહજીવન વિશે જણાવતું ગીત છે. સ્વાનંદ કિરકીરે એ ખુબ નિર્દોષ શબ્દોથી સજાવેલું આ ગીત બંનેની જે શારીરિક અપુર્ણતા છે તેને કઇ રીતે સાથે રહીને પુર્ણ કરશું તેવું સમજાવતું ગીત છે.

ઇતની સી હંસી, ઇતની સી ખુશી,

ઇતના સા ટુકડા ચાંદ કા,

ખ્વાબોં કે તિન્કો સે, ચલ બનાયે આશિંયા…

દબે દબે પાંવ સે, ચલે હોલે હોલે ઝિંદગી,

હોંઠો પે તાલી ચડાકે, હમ તાલે લગાકે,

ચલ ગુમસુમ તરાને ચુપકે ચુપકે ગાયેં…

આધી આધી બાંટ લે, દિલ કી યે ઝમીં,

થોડા તેરા સા હોગા, થોડા મેરા ભી હોગા,

અપના યે આશિયાં…

આ સિવાય, ‘સાંવલી સી રાત’ ગીત સ્વાનંદ કિરકીરેનાં શબ્દો દ્વારા ખુબ સુંદર બન્યું છે, જેમાં બરફી, જીલમીલને કીડનેપર પાસેથી કીડનેપ કરી આવ્યો હોય અને પોતાના ઘરમાં સાથે રાખી સાચવતો હોય, સાથે રમતો હોય છે… શબ્દો પણ એટલા જ સરસ મુક્યા. અરીજીત સીંઘનાં વ્હીસ્પરીંગ સાઉન્ડમાં આ ગીત ખરેખર સાંભળવા લાયક બન્યું છે.

સાંવલી સી રાત હો, ખામોશી કા સાથ હો,

બીન કહે, બીન સુને, બાત હો તેરી મેરી…

નિંદ જબ હો લાપતા, ઉદાસીયાં ઝરા હટા,

ખ્વાબોં કી રઝાઇ મેં, રાત હો તેરી મેરી…

આ સિવાયનું એક ગીત ‘ફિર લે આયા દિલ’ જરા ગઝલનાં ફોરમેટમાં છે. સઇદ કાદરી સાહેબનાં શબ્દોને અવાજ આપ્યો છે, અરીજીત સીંઘે. જેમાં શ્રુતિ, કલક્તામાં બરફીને ફરી મળે છે ત્યારે બેકગ્રાઉન્ડમાં આ ગીત વાગતું હોય છે અને સાથોસાથ શ્રુતિનાં મનમાં જે અસંખ્ય વિચારો અને કશ્મકશ ચાલતી હોય છે એ નિર્દેશકે બખુબીથી ફિલ્માવ્યા છે. ગીતમાં ઘણી જગ્યાએ ઉર્દુ શબ્દોનો પણ પ્રયોગ કરવામાં આવ્યો છે, જે એક સારી નીશાની છે. બાકી આજનાં ગીતોમાં ઉર્દુ શબ્દો?

ફિર લે આયા દિલ મજબૂર ક્યા કિજે,

રાસ ના આયા રહેના દૂર, ક્યા કિજે,

દિલ કેહ રહા હૈ, ઉસે મુકમ્મલ ભી કર આઓ,

વો જો અધૂરી બાત બાકી હૈ, વો જો અધૂરી સી યાદ બાકી હૈ…

આ ફિલ્મ ૨૦૧૨નાં વર્ષની સૌથી સફળ ફિલ્મ સાબિત થઇ. લગભગ તમામ ફિલ્મ એવોર્ડઝમાં આ ફિલ્મ મેદાન મારી ગઇ. ૫૮માં ફિલ્મફેર એવોર્ડમાં આ ફિલ્મ કુલ ૧૩ કેટેગરીમાં નોમિનેટ થયેલી, તેમાં ૭ (સાત) કેટેગરીમાં એવોર્ડ જીતી ગઇ. એ જ રીતે ૨૦૧૩નાં આયોજીત તમામ એવોર્ડમાં લગભગ દરેક કેટેગરીમાં આ ફિલ્મ એવોર્ડ જીતવામાં સફળ થઇ. હાલમાં મકાઉમાં યોજાયેલ, આઇફા એવોર્ડમાં પણ લગભગ દરેક કેટેગરીમાં આ ફિલ્મ એવોર્ડ લઇ ગઇ.

અને કેમ ન મળે ભાઇ! ફિલ્મ જ એવી બની છે. જરૂર થી જુઓ. આ રવિવારે તા. ૧૪મી જુલાઇએ ઝી સિનેમા અને ઝી સિનેમા HD બંને પર આ ફિલ્મ આવવાની છે.

આ ફિલ્મ વિશે વધુ વાતો… આવતા વિકમાં.

(ક્રમશઃ)