Don’t worry, be Barfi! (Part - 2)

પ્રિય વાચકરાજાઓ,

ગયા લેખમાં આપણે બરફી! ફિલ્મ વિશે જાણ્યું. હવે આ ફિલ્મની કહાની વિશે આ લેખમાં વધુ છણાવટથી અપના સમક્ષ પેશ કરૂં છું. 

ફિલ્મની સ્ટોરી…

ફિલ્મનો ઉઘાડ જ આ ફિલ્મ અને ફિલ્મનાં મુખ્ય પાત્ર વિશેનો આછડતો ખ્યાલ આપી દે છે. ફિલ્મની શરૂઆત નેરેશન થી થાય છે. આ નેરેશન અગાઉ કેટરીના કૈફ કરવાની હતી, પણ વાત ન જામતા છેવટે ફિલ્મનું નેરેશન એક રીતે તો તમામ પાત્રો સાથે બરફીનાં સંબંધો અને તેનાં તોફાનોની વાત કરતું હોય છે. જેમકે શ્રુતિ ઘોષ (ઇલીયાના ડી’સૉઝા)નાં નેરેશનથી ફિલ્મની શરૂઆત થાય છે. વધુમાં વધુ નેરેટ ફિલ્મમાં શ્રુતિ જ કરે છે. ફિલ્મમાં બીજા ઘણાં પાત્રો પણ પોતાનાં સંબંધો અને બરફીને યાદને કરે છે. પણ સૌથી વધુ વાત ફિલ્મમાં અગાઉ કહ્યું તેમ શ્રુતિ અને પોલીસ સબ-ઇન્સ્પેક્ટર સુધાંશુ દત્તા (સૌરભ શુક્લા) કરે છે.

એક ગીતથી થાય છે, ‘હો ગઇ પિક્ચર શુરૂ…’. આ પ્રકારનું ગીત પહેલી વાર ફિલ્મનાં ટાઇટલ્સ બતાવવા માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવ્યું છે. પછી થોડી વારે હિરો એટલે કે મુખ્ય પાત્રનું એટલે કે બરફીનું આગમન. પછી ગીતથી ફિલ્મની શરૂઆત. ટાઇટલ ગીત છે, ‘આલા આલા મતવાલા બરફી…’

બરફી! એક જન્મથી જ બહેરો અને મુંગો છોકરો છે. તે તેની તમામ લાગણી કાં તો વર્તનથી કહે છે અથવા તો હોઠ ફફડાવીને. પણ અવાજ નથી નીકળતો માત્ર લીપસીંક પરથી જ સમજવું પડે છે કે તે શું કહે છે. બરફી એક આવારા તો ન કહી શકાય પણ એક નંબરનો તોફાની અને મસ્તીખોર જરૂર કહી શકાય તેવું પાત્ર છે. તેને માટે તે જે સમજે છે તે જ સત્ય છે.  બરફી કોઇપણ સંજોગોમાં ખુશ રહેવામાં માને છે. જીવનની નાની નાની બાબતોથી ખુશી મેળવીને બસ પોતાની દુનિયામાં મસ્ત રહેનારો મસ્તમૌલા પ્રકારનો નાયક છે. તે દાર્જિલીંગનો રહેવાસી છે જ્યાં શેરપા, નેપાળી અને બંગાળી લોકોની વસ્તી વધારે છે. પુરી ફિલ્મ બરફીનાં તોફાનોથી અને મસ્તીથી ભરપુર છે.

બરફી શ્રુતિ નામની છોકરીનાં પ્રેમમાં પડે છે. જે તેનાં પિતાની દાર્જિલીંગમાં બદલી થવાને કારણે પરિવાર સાથે આવી હોય છે. શ્રુતિ એક સભ્ય સમાજમાંથી આવતી હોય છે. ધીરે ધીરે શ્રુતિ જેમ જેમ બરફીને મળતી રહે છે તેમ તેમ બરફીને સમજતી જાય છે અને છેવટે તે સમજની ફલશ્રુતિ, શ્રુતિ બરફીને મનોમન ચાહવા લાગે છે. બરફી પણ શ્રુતિને ચાહતો હોય છે. શ્રુતિ, જે બરફીને ચાહતી હોય છે, તે તેનાં માતાપિતા અને સમાજનાં દબાણને વશ થઇને એક શારિરીક રીતે પુર્ણ એવા વ્યક્તિ સાથે જીવન વિતાવવા તૈયાર થઇ જાય છે. બરફી તો જન્મથી જ મુંગો-બહેરો હોય છે. શ્રુતિનાં માતા-પિતા પણ સૌ માતા-પિતાની જેમ તેમની પુત્રીનાં ભલા માટે તેને એક ભણેલ-ગણેલ, પૈસાદાર અને મુખ્ય તો શારીરિક રીતે પુર્ણ હોય એવા વ્યક્તિ સાથે લગ્ન કરાવી દે છે.

બરફી ખુબ પણ પોતાનાં અધુરાપણાથી સંપુર્ણ વાકેફ હોય છે. તે જ્યારે શ્રુતિનાં મંગેતરને મળે છે ત્યારે તે જ શ્રુતિને સમજાવે છે કે આ જો આ વ્યક્તિ જે પૈસાદાર છે, દેખાવડો છે તારી સાથે ઊભો હશે તો જોડી સારી લાગશે, અને હું? મારો તો આ કોટ પણ ફાટેલો છે, મારા બૂટ જો ચિંથડા નીકળી ગયા છે. તારા મા-બાપ મને ભિખારી સમજે છે. આની પાસે કાર છે ને મારી પાસે સાઇકલ, અને સૌથી મહત્વની વાત કે તે બધી રીતે પુર્ણ છે અને હું નથી. માટે તારા જીવનસાથી તરીકે આ વ્યક્તિ જ યોગ્ય છે, હું નહી. મને માફ કરજે જો મેં તારૂં દિલ દુભાવ્યું હોય તો… હવે હસ જો! આ સીનમાં રણવિરનો અભિનય કાબિલે દાદ છે બોસ!

આ દરમ્યાન બરફી જીલમીલને મળે છે. જીલમીલ એક નાનપણથી જ ઓટીસ્ટીક અને માનસિક રીતે વિકલાંગ બાળક હોય છે. જેને બોલવામાં, ચાલવામાં, પોતાનાં નાના નાના કામો કરવામાં પણ તકલીફ પડતી હોય છે. આને કારણે જીલમીલનાં માતા-પિતા જીલમીલને એક આવા બાળકોની દેખભાળ કરતી સંસ્થા – ‘મુસ્કાન’માં  મુકી આવે છે. બરફીનાં પિતા આ જીલમીલનાં કુટુંબનાં ડ્રાઇવર હોય છે એને કારણે જીલમીલ અને બરફી એકબીજાને ઘણાં વર્ષોથી ઓળખતા હોય છે. અહીં બરફી પોતાની ઓળખ અને હાજરી હવામાં બુટ ઉછાળીને આપે છે જે જીલમીલને બહુ ગમતું હોય છે.

બરફીનાં પિતાને હાર્ટ એટેક આવે છે. બરફીને જણાવવાની કોશીશ કરે છે પણ સાંભળી ન શકવાને કારણે બરફી તે જાણી નથી શકતો અને તેનાં પિતા પારાવાર દર્દ સાથે બેભાન થઇને ઢળી પડે છે. સવારે જ્યારે બરફી ઉઠે છે ત્યારે જુએ છે કે એના પિતાની હાલત શું થયેલી. તાત્કાલિક તેના પિતાને ખભા પર ઉંચકીને (ભઇ! જવાન છોકરો છે.) હોસ્પીટલ ભેગા કરે છે અને સારવાર શરૂ કરાવે છે. સારવાર બાદ ડૉક્ટર બરફીનાં પિતાની બંને કિડની ખરાબ થઇ ગઇ છે અને તુરંત જ બે દિવસમાં બદલવી પડશે અને ઓપરેશન કરવું પડશે જેનો ખર્ચ છે, રૂ. ૭૦૦૦/-, એમ જણાવે છે. હવે, આ ભાઇ તો કંઇ કામ ધંધો તો કરતા નહીં બસ પોતા પુરતું થઇ રહેતું એટલે એટલામાં ખુશ રહેતા. પણ અચાનક હવે પૈસા ક્યાથી એકઠા કરવા? જમા કરેલા પૈસા, તેના પિતા જ્યાં ડ્રાઇવરી કરતાં ત્યાં જીલમીલનાં પિતા પાસે પણ માંગણી કરે છે, પણ જ્યારે જીલમીલનાં પિતાને પૈસાનાં સાંસાં પડતા હોય ત્યાં બીજી તો તે શું મદદ કરી શકવાનાં? અને ભાઇ, જીલમીલનું અપહરણ કરવાનો કારસો રચે છે. જેમાં સફળ થતાં પહેલાં જીલમીલનાં પિતા જ જીલમીલનું પૈસા માટે અપહરણ કરાવી નાંખે છે. જેનો બધો દોષ આપણાં બરફી પર આવે છે. હવે ગમે એમ કરીને પૈસા તો ભેગા કરવાને? એટલે ભાઇ બીજો પેંતરો અજમાવે છે, બેંક લૂંટવાનો. જેમાં પણ નિષ્ફળ જાય છે. હવે જોગાનુજોગ બેંક લૂંટવાને કારણે પોલીસનાં હાથમાંથી બચવાની કોશીશમાં તેનાં હાથમાં જીલમીલ આવી જાય છે. ફરી એ જ પ્લાન… પણ ઇમાનદાર એટલો કે રૂ. ૭૦૦૦/- ની જરૂર છે તો ૭૦૦૦/- જ માંગવાનાં.

આ, દરમ્યાન, જીલમીલને બરફી માટે લાગણી થઇ આવે છે, કે મુસ્કાન પછી જો કોઇ તેનું ધ્યાન રાખી શકે એમ હોય તો તે છે બરફી! જીલમીલને ઘરે લાવીને બરફી એનાં માટે બાનની રકમ રૂ. ૭૦૦૦/- લઇ આવે છે અને હોસ્પીટલમાં જમા કરાવે છે. પરંતુ ત્યાંતો સમયસરની સારવાર ન મળવાને કારણે બરફીનાં પિતા જંગબહાદુર મૃત્યુ પામે છે અને પોલીસ તપાસમાં આ રકમ બરફી એ જમા કરાવેલી અને જીલમીલનું અપહરણ પણ બરફી એ જ કરેલું એ સાબિત થાય છે. બીજે દિવસે જીલમીલને તેનાં ઘરે પણ મુકી આવે છે પણ ત્યાં ન જવું હોય માટે જીલમીલ ત્યાંથી બરફી પાસે આવી જાય છે.

હવે, બરફી જીલમીલને તેની કેરટેકર આયા માલતિમાસીને ત્યાં મુકી આવે છે, પણ જીલમીલને તો બરફી સાથે રહેવું હોય, માટે ત્યાંથી પણ ભાગીને બરફી પાસે આવી જાય છે. આ તમામ ઘટનાક્રમમાં ખુબ કોમિક ટાઇમીંગ અને સુપર્બ સ્ક્રિનપ્લેને કારણે આખી ઘટના આમ તો આખે આખી ફિલ્મ જ ખુબ સંવેદનશીલ બની છે.

બરફી પર જીલમીલનાં અપહરણનો કેસ બને છે અને બંને ફરાર છે એવી દૈનિકોમાં જાહેરાતો પણ છપાય છે. આ કારણે બરફી માટે હવે દાર્જિલીંગમાં રહેવું અશક્ય છે, અને તે જીલમીલને લઇને કલકત્તા પહોંચે છે અને જીલમીલ હવે તેની જવાબદારી છે એમ માની ને એક નવી ઝીંદગી શરૂ કરે છે.

આવા બે પાત્રો જે શારીરિક રીતે અપુર્ણ છે તે કઇ રીતે મળે છે અને કઇ રીતે એકબીજાની અપુર્ણતાને લક્ષમાં ન લઇને એકબીજાનાં સાથ વડે તે અપુર્ણતાને પુર્ણ જીવંત બનાવીને બાકીનું જીવન વ્યતિત કરે છે તેની કહાની છે, બરફી!

ઘણાં બધા વર્ષો વિત્યા પછી અચાનક એક જગ્યાએ બંને (બરફી અને શ્રુતિ) એકબીજાને મળે છે જ્યારે બરફી, જીલમીલ સાથે કલકત્તામાં રહેતા હોય છે અને બરફી, જીલમીલને ચાહવા લાગ્યો હોય છે ત્યારે. પરંતુ બરફીનાં જીવનમાં શ્રુતિનું આગમન અને પોતાનાં પ્રત્યે સેવાતું દુર્લક્ષ, જીલમીલ જેવી છોકરીને આઘાત પહોંચાડે છે અને આ બંનેથી તે દુર ચાલી જાય છે. આમ જીલમીલ અને બરફી છુટા પડી જાય છે. પરંતુ જે આસક્તિથી અને તિવ્રતાથી અને ગાંડપણથી બરફી જીલમીલની શોધ કરે છે તે જોઇને શ્રુતિને પણ એ વાતનો અહેસાસ થાય છે કે બરફી અને જીલમીલ એકબીજા માટે જ સર્જાયા છે. બંને શારિરીક રીતે અપુર્ણ હોવા છતાંયે તેમનો પ્રેમ સંપુર્ણ છે, તેઓ જીવંત છે તેમનો પ્રેમ જીવંત છે જે બોલી શકે છે, સાંભળી શકે છે અને અનુભવી પણ શકે છે. અપુર્ણ હોવા છતાં પણ આ પુર્ણતાની ચાહક આ દંભી દુનિયામાં બંને સંપુર્ણ છે. બરફી જો મુંગો-બહેરો હોય તો જીલમીલ પણ નાનપણથી એક ઓટિસ્ટિક બાળક હોય છે.

શ્રુતિ મનોમન વિચારતી હોય છે કે તેની મા એ તેને એકવાર શિખામણ આપી હોય છે કે બરફી અને શ્રુતિ વચ્ચે એક રીતે તો કોઇ સંવાદ થવો શક્ય જ નહોય ત્યારે આ મૌન એક દિવસ બંનેનાં પ્રેમને ગળી જશે, એના બદલે એ (શ્રુતિ) એક પુર્ણ હોય એવા વ્યક્તિ સાથે લગ્ન કરે. આ સમયે શ્રુતિને એ વાતનો અહેસાસ થાય છે કે જેને તે પુર્ણ વ્યક્તિ સમજીને લગ્ન કર્યા હોય એ શારિરીક રીતે તો પુર્ણ હોય છે પણ બંને વચ્ચે સમજણ કે પ્રેમનો જે પુલ રચાવો જોઇતો હોય તે તો રચાણો જ નથી. સાથે હોવા છતાંયે બંને એકબીજાથી ખુબ ખુબ દુર હોય છે. જ્યારે બરફી અને જીલમીલ ભલે શારિરીક રીતે પુરા નથી પણ સાથે છે, એકબીજાનો સાથ હરહંમેશ ઝંખે છે, તેમનો પ્રેમ પુર્ણ છે, તેને કોઇ બંધન નથી નડતું. ત્યારે શ્રુતિ વિચારે છે કે અમે બધી રીતે પુર્ણ હોવા છતાં શું અમારો પ્રેમ પુર્ણ છે? અને બરફી અને જીલમીલ સામાજીક રીતે કે બીજી કોઇ રીતે પુર્ણ ન હોવા છતાં પણ તેનું જીવન જીવંત છે,

ખોવાઇ ગયેલી જીલમીલ આખરે આ બંને (બરફી – શ્રુતિ) ને પેલી સંસ્થા ‘મુસ્કાન’ માં મળે છે. હવે આ બંનેને પણ મુસ્કાન સંસ્થા વાળા પણ ક્યાંય જવા દેવા માંગતા ન હોય, બરફી પણ જીલમીલ સાથે આ જ સંસ્થામાં રહે છે. શ્રુતિ એની બાકીની જિંદગી બરફી અને જીલમીલ થી દુર એકાંતવાસમાં માનસિક રીતે વિકલાંગ બાળકોને ભણાવવામાં વ્યતિત કરવાનું નક્કી કરે છે. Off Course! બરફી મય રહીને…

ફિલ્મ વિશે હજુ થોડુંક… આવતા અને છેલ્લા હપ્તામાં.

(ક્રમશઃ)